Lututów to dawna rycerska osada ziemi wieluńskiej leżąca na szlaku z Sieradza do Wrocławia. Lokalizacja sprzyjała osadnictwu w Lututowie kowali, karczmarzy i chłopów, a dzięki temu – rozwojowi handlu i usług. Nazwa miejscowości ma związek z rodem Lutoldów, którzy otrzymali te ziemie na własność ok. 1371 r., zapewne jeszcze za panowania Kazimierza Wielkiego.

Na początku XV w. przywilejem królewskim Władysława Jagiełły osadę przekształcono w miasto. Od 1406 r. Lututów posiadał kościół, a od 1407 r. był ośrodkiem targowym. Pomimo dogodnego położenia Lututów tak naprawdę nigdy nie spełniał funkcji miasta. Podstawowym źródłem utrzymania jego mieszkańców było głównie rolnictwo. W 1563 r. wśród mieszczan znalazło się zaledwie sześciu rzemieślników – pozostali byli rolnikami. W XVII w. Lututów zamieszkiwali wyłącznie chłopi pańszczyźniani.

Do degradacji miasta przyczyniły się: wielki pożar z 1639 r., który zniszczył praktycznie całą zabudowę; wojny szwedzkie (położenie miasta na szlaku wojskowym do Częstochowy) oraz stacjonowanie chorągwi królewskich po śmierci Jana III Sobieskiego w okresie bezkrólewia.

W dokumentach z XVIII w. mówi się o Lututowie wyłącznie jako o wsi. W 1790 r. było tu 58 domów i 271 mieszkańców.

Po II rozbiorze Polski Lututów znalazł się w nowej niemieckiej prowincji – Prusach Południowych. Administracyjnie przynależał do departamentu piotrkowskiego, a po III rozbiorze w 1796 r. znalazł się w departamencie kaliskim. W tym okresie osiedliło się w miasteczku wielu Cyganów zajmujących się rolnictwem i kowalstwem.

Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego Lututów znalazł się w departamencie kaliskim (powiat ostrzeszowski), a po upadku Księstwa – w granicach Królestwa Polskiego, w obwodzie wieluńskim, (województwo kaliskie, powiat ostrzeszowski). W tym czasie właścicielem dóbr lututowskich był Alojzy Prosper Biernacki, znany także jako działacz gospodarczy i polityczny, związany z sejmowym stronnictwem Kaliszan. Przyczynił się on do założenia niższej szkoły rolniczej w Lututowie. Od 1816 r. Biernacki chciał wykorzystać sprzyjające okoliczności oraz przychylne nastawienie władz Królestwa i starał się o odnowienie praw miejskich. Niestety, ówczesne władze ministerialne nie zgodziły się, argumentując to przede wszystkim brakiem rzemieślników i kupców potrzebnych do prawidłowego rozwoju miasta.

Po upadku powstania listopadowego ówczesnemu dziedzicowi, jako członkowi rządu narodowego, skonfiskowano majątek, który wystawiono na publiczną licytację. Nowym właścicielem został krewny Prospera Biernackiego – Stanisław Poraj Biernacki. Dzięki jego staraniom Lututów otrzymał prawa miejskie w 1843 r. (które ostatecznie utracił po powstaniu styczniowym). Przekształcenie osady w miasto nie przyczyniło się do szybkiego rozwoju Lututowa – zmniejszyła się liczba ludności; nastąpiły także istotne zmiany w składzie narodowościowym. Wraz z tym, jak Lututów stał się ośrodkiem handlowym, zaczęła się w nim osiedlać ludność żydowska.

W 1918 r., po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, Lututów stał się lokalnym gminnym ośrodkiem handlu i kultury. Zbudowano tutaj elektrownię, a w 1921 r. – remizę straży pożarnej, która stała się ośrodkiem spotkań kulturalnych. W miasteczku działały również: Spółdzielnia Kredytowa i Spółdzielnia Spożywców „Jedność” oraz różnego rodzaju organizacje polityczne i społeczne, takie jak: Lututowski Związek Rezerwistów, Oddział Związku Strzeleckiego, Związek Młodzieży Wiejskiej „Wici”, Żydowskie Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe, Stowarzyszenie Dobroczynne, w którym zrzeszeni byli Polacy, Żydzi i Niemcy.

W czasie okupacji Lututów został włączony do Rzeszy. W ramach akcji germanizacyjnej zmieniono nazwę miejscowości i ulic, rozpoczęto prześladowanie Polaków i Żydów. Zniszczono pomnik marszałka Piłsudskiego, zamknięto szkołę i kościół. W ramach represji wysiedlano ludność polską: w 1941 r. – 70 osób. W sumie od 1940 do 1943 r. z Lututowa i okolicznych wiosek wysiedlono ok. 1000 mieszkańców. Wielu z nich wywieziono na przymusowe roboty do Niemiec. 26 stycznia 1945 r. Lututów został wyzwolony przez Armię Czerwoną.

Na współczesnej mapie uwzględniającej województwo sieradzkie w II połowie XVI w. duże miasteczko szlacheckie Lutułtów leży w powiecie wieluńskim tuż przy północnej granicy z ówczesnym powiatem sieradzkim (Rutkowski (red), 1998). To dzisiejszy Lututów, duża wieś gminna w powiecie wieruszowskim, województwie łódzkim. Jej dzieje sięgają już wczesnego średniowiecza. Warto w całości przytoczyć hasło Lututów ze słownika Nazwy miejscowe Polski, bo na podstawie dokumentów są w nim ustalone najdawniejsze zapisy tej nazwy i jej ewolucja: „Lututów, wś, dawniej mto, sier., gm. Lututów, 12,5 km na płd.-zach. od Złoczewa: Oppidi … Luthuldisthat 1406 SHGWiel 107; Lutholtow 1509 Matr IV/1, nr 508; Lutolthow 1511.12 VisitGN 390; Lutholthow 1511-23 ŁLB II 156; Lutultow 1552, Lutolthow 1563 ŹDz XIII 296, 310; Lututów 1827 Tabella I 275; Lututów, os., Lututów, kol. 1877 Zin I 342; Lututów, os., przedtem mko 1884 SG V 493; Lututów, os. i folw. 1901 Przew I 336; Lututów, os. m., Lututów Poduchowny, kol. 1921 Sk II 128; Lututów, Lututów Poduchowny, dwie wsi 1952bUW 106; Lututów, -towa, lututowski 1977 UN 52, 17; gw. Lututuf, -ova, lututosk’i. – Postać n. z początku XV w. Lutuldisthat, pochodzi od niem. N. os. Lutold, używanej w rycerskim rodzie Wieruszów, por. Lutolt, Lütold Brech II 219 + -stadt ‘miasto’. W wyniku polonizacji n. m. przybrała postać Lutoltów (n. z suf. –ów). Późniejsza postać Lututów powstała wskutek przejścia pochylonego o > u oraz uproszczenia grupy spółgłoskowej lt > t. Człon odróżniający w n. zestawionej od przym. Poduchowny, wskazujący na rodzaj własności. Lit.: SHGWiel 107; Nieckula, -ov- 121; RymNmiat 135; RospSEMiG 196; Miasta polskie w tysiącleciu II 51.” .

Lututów to miejscowość założona przez Lutolda z rodu Wieruszów, „przybyłego na ziemie polskie z terenów śląskich w XIV wieku” , a nazwa w obecnej postaci Lututów funkcjonuje już w pierwszej połowie XIX wieku. Założycielowi miejscowość zawdzięcza również herb, mianowicie białego kozła na niebieskim tle; był to herb rodowy Lutolda.

Na początku XV wieku król Władysław Jagiełło erygował tu miasto. Za datę nadania praw miejskich przyjmuje się rok 1406, bo wówczas Lututów występuje jako miasto w dokumencie erekcyjnym lututowskiej parafii. „Od pierwszej połowy XVI w. Lututów był miastem o zdecydowanie rolniczej strukturze i przypominał pod każdym względem wieś. Mieszkańcy Lututowa niewiele się różnili od pańszczyźnianych chłopów”. Zaraza, wojny szwedzkie, przemarsze wojska przyczyniły się do ruiny miasteczka. „W dokumentach z początku XVIII wieku mówi się o Lututowie już wyłącznie jako o wsi”.
W wyniku II rozbioru Polski w 1793 r. Lututów wraz z całą ziemią wieluńską znalazł się w zaborze pruskim, w nowej prowincji pruskiej, nazwanej Prusami Południowymi, zaś po upadku Księstwa Warszawskiego – w granicach „Królestwa Polskiego, w województwie kaliskim, obwodzie wieluńskim, powiecie ostrzeszowskim. W 1827 r. Lututów był dużą wsią, miał 98 domów i 563 mieszkańców” . Kilkuletnie starania dziedzica Stanisława Biernackiego doprowadziły do zmiany – dzięki postanowieniu Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego z 7 marca 1843 r. – statusu dotychczasowej wsi Lututów na miasto V rzędu, czyli najmniejsze. W początkowym okresie istnienia nowego miasta ustalono, że cotygodniowe targi będą się odbywać w poniedziałki, wyznaczono także terminy 10 jarmarków w ciągu roku. „Tym, co wyróżniało Lututów od otaczających go wsi, była skala osadnictwa żydowskiego charakterystyczna raczej dla ośrodków miejskich. Domeną ludności żydowskiej był przede wszystkim handel i rzemiosło”.
Erygowane ponownie w 1843 r. miasto jednak nie przetrwało i miejscowość utraciła ponownie prawa miejskie już w 1870 roku. „Lata, kiedy Lututów był miastem to okres, w którym wystąpiły szczególnie niekorzystne sploty przyczyn wywierających ujemne skutki na procesy demograficzne. Były to klęski nieurodzaju i głodu (1846-1848) oraz epidemie chorób zakaźnych, szczególnie cholery (1852), zbierające obfite żniwo”.

W czasie powstania styczniowego „w dniu 15 czerwca 1863 r. pod Lututowem uległ całkowitemu rozbiciu 120-osobowy oddział kosynierów, dowodzony przez Antoniego Korotyńskiego. Zabito 64 powstańców, 46 ciężko raniono. (…) Na miejscu bitwy (pomiędzy wsią Piaski a Lututowem, po zach. stronie szosy) ustawiono krzyż i głazy z objaśniającymi napisami”.


Od roku 1844, kiedy namiestnik Królestwa Polskiego zezwolił na warunkowe osiedlenie się Żydów w Lututowie, zmieniała się struktura ludnościowa miejscowości, np. w roku 1909 w Lututowie zamieszkiwało 889 osób ludności nieżydowskiej, a 1111 ludności żydowskiej, zaś w 1939 roku liczbę ludności żydowskiej „szacuje się na 1600 osób” . Na początku 1941 r. Niemcy utworzyli getto żydowskie w pobliżu lututowskiego kościoła. Do likwidacji getta przystąpiono w sierpniu 1942 r., jego mieszkańców wywieziono do obozu zbornego w Wieluniu lub bezpośrednio do obozu zagłady w Chełmnie, i wymordowano. W 2010 r. w rynku wmurowano tablicę poświęconą „pamięci gminy żydowskiej w Lututowie, istniejącej w latach ok. 1650-1942, unicestwionej podczas holokaustu”. Jest tu również miejsce upamiętnienia „mieszkańców gminy Lututów poległych, zamordowanych, zaginionych, prześladowanych”, a także głazy upamiętniające mieszkańców, którzy zginęli w Katyniu.


Do zabytków Lututowa należy murowany pałac, którego budowa została rozpoczęta w 1934 r. przez dziedziców Marię i Wojciecha Kurnatowskich, a zakończona już po wojnie, z zamiarem lokalizacji w budynku szkoły średniej. Obecnie mieści się tu Zespół Szkół Rolniczych. Pałac stoi w przedwojennym parku. Obok niego znajdują się budynki podworskie, w tym zabytkowy klasycystyczny spichlerz z XVIII w., z drzwiami z wykutą datą 1792.


Parafia w Lututowie była erygowana już w 1406 roku, ale obecny kościół pw. św. św. Piotra i Pawła, trójnawowy, w stylu romańsko-mauretańskim, z dwiema wieżami został zbudowany w latach 1910-1917. Jest to sanktuarium Matki Bożej, Pani Lututowskiej. Na tablicy przy wejściu kościoła czytamy, że klejnot parafii stanowi obraz Matki Bożej z 1699 r., nazywany „Pani Lututowska”. „Czczona jest jako „Matka Boża Uzdrowienie Chorych”. Wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem jest namalowany na płótnie”.

W Lututowie znajduje się kilka kapliczek i krzyży przydrożnych i przydomowych, o które mieszkańcy dbają. Krzyżują się tu trasy corocznych pielgrzymek do sanktuarium Matki Boskiej Częstochowskiej, a lututowianie chętnie goszczą pielgrzymów.